Planowanie przestrzenne formułuje zasady zagospodarowania terenu. Umożliwia ono kształtowanie przestrzeni zgodnie z potrzebami mieszkańców w sposób racjonalny, zrównoważony, zgodny z zastanymi uwarunkowaniami lokalnymi, zachowujący wartości środowiskowe, kulturowe i krajobrazowe, przy jednoczesnym uwzględnieniu czynników ekonomicznych i społecznych. Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej realizowane jest w Polsce na kilku szczeblach: krajowym, wojewódzkich, powiatowych i gminnych. Opracowania planistyczne powstające na każdym z ww. szczebli różnią się zakresem tematycznym, stopniem szczegółowości i mocą prawną. Generalną zasadą jest jednak to, aby dokumenty powstające na szczeblu niższym uwzględniały ustalenia i wytyczne wskazane w dokumentach nadrzędnych. Pozwala to zachować kompleksowe podejście do planowania przestrzennego od ogółu (np. drogi krajowe, ponadlokalne inwestycje celu publicznego), do szczegółu (np. drogi lokalne, ustalenia warunków zabudowy dla pojedynczych działek budowlanych). Dla mieszkańców najistotniejsze są miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, w skrócie MPZP, które stanowią akty prawa lokalnego i są opracowywane na szczeblu gminnym. Na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego można uzyskać pozwolenie na budowę.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego określa możliwości zagospodarowania terenu, dla którego został opracowany. Zasięg miejscowego planu może obejmować całą gminę, jej część, osiedle, a nawet pojedynczą działkę. W MPZP (na rysunku i w tekście uchwały) określone jest przeznaczenie dla każdej działki (np. tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, tereny zabudowy usługowej), oraz zasady zagospodarowania terenu, w tym parametry i wskaźniki zabudowy (np. wysokość, powierzchnia zabudowy, nieprzekraczalne linie zabudowy). Dodatkowo w miejscowym planie określa się rozwiązania z zakresu układu komunikacyjnego, infrastruktury technicznej, ochrony środowiska, czy walorów kulturowych. Jeżeli planujemy zakup nieruchomości, która znajduje się w obszarze dla którego obowiązują ustalenia planu miejscowego, mamy wgląd na to, jak będą się kształtowały obszary sąsiadujące z naszą nieruchomością, jaki będzie układ dróg publicznych, gdzie będą znajdowały się szkoły, parkingi czy też tereny zieleni. Uchwalenie przez radę gminy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zwiększa zatem poczucie stabilności i komfortu mieszkańców, którzy mogą mieć pewność, że naprzeciwko ich bloku nie powstanie obiekt przemysłowy, a ich widok z okna nie będzie zakłócony wieżowcami czy fabrykami.
Plany miejscowe wychodzą zatem naprzeciw potrzebom mieszkańców. Dlatego tak ważne jest, aby umożliwiać dostęp do procedur planistycznych mieszkańcom i inwestorom. Mieszkańcy, zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, mogą brać udział w składaniu wniosków, uwag oraz udziału w dyskusji publicznej związanej z opracowywaniem planu miejscowego. Pomimo tego, w przypadku dużego zakresu tematycznego lub przestrzennego, warto jest organizować dodatkowe spotkania i konsultacje ze społecznością lokalną. Pozwoli to wypracować jak najlepsze rozwiązania dla każdej ze stron (mieszkańców, inwestorów, gminy).
Plan miejscowy a pozwolenia na budowę
Uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego daje możliwość szybkiego uzyskania pozwolenia na budowę. W przypadku braku mpzp, konieczne jest najpierw uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy. Decyzja ta zostaje wydana na podstawie dobrego sąsiedztwa – tzn., jeżeli w sąsiedztwie naszej nieruchomości znajdują się już domy jednorodzinne, będziemy mogli wybudować dom o zbliżonych do nich parametrach. O wydanie ww. decyzji można wystąpić do urzędu miasta lub gminy. Wówczas procedura uzyskania pozwolenia na budowę może wydłużyć się nawet o kilka miesięcy.